اهداف مکانیزاسیون، درجه مکانیزاسیون، سطح مکانیزاسیون

یکی از اهداف مکانیزاسیون افزایش تولید و کسب سود بیشتر است. افزایش تولید با افزایش سطح زیر کشت و افزایش مقدار تولید در واحد سطح میسر می شود و مکانیزاسیون در پی اجرای هر دو روش است؛ یعنی از یک طرف با افزایش تعداد و ظرفیت ماشینها و نیز احیای زمین های بایر، سنگلاخی و فقیر باعث افزایش سطح زیر کشت می شود و همچنین با بهبود کیفیت کار ماشینها و افزایش دقت آنها بر اساس نیاز گیاه و نیز بهبود سایر عوامل غیرماشینی مثل مسائل خاک شناسی ،بهبود کیفیت آبیاری، اصلاح بذر، بهینه سازی عملیات، افزایش تولید در واحد سطح را باعث می شود.از طرف دیگر مکانیزاسیون توانسته است با کاهش نیروی کارگری و انجام به موقع عملیات، کاهش چشمگیری در هزینه ها و افزایش درآمد داشته باشد که بهره وری و ظرفیت بالای ماشین در رسیدن به این هدف نقش عمده ای داشته است. اصولاً مکانیزاسیون دنبال آن است که افزایش مقداری در هزینه ها باعث افزایش مقدار بیشتری در درآمد شود و باید به خاطر سپرد که بزرگترین عامل پذیرش اجتماعی یک ایده جدید و یا ماشین جدید مقدار هزینه آن و اثر آن بر درآمد است. 

با به کارگیری مکانیزاسیون و تکنولوژی روز می توان عملیات کشاورزی را در زمان مقرر انجام داد. انجام به موقع عملیات کشاورزی با توجه به شرایط جوی خصوصاً در مراحل کاشت و برداشت محصول از ضررهای عمده ای جلوگیری می کند. به عنوان مثال با مرکب کردن ماشینها و یا افزایش ظرفیت ماشینها می توان از این گونه زیانها جلوگیری نمود و مکانیزاسیون همواره در تکاپوی انجام آن بوده است. امروزه این مسأله در کشورهای پیشرفته به صورت جدی دنبال می شود و تحقیقات زیادی برای تعیین بهترین زمان انجام عملیات مختلف صورت می گیرد که بعد از تعیین این مورد با به کارگیری تکنولوژی های مختلف ماشینی درصدد انجام به موقع عملیات برای کسب بهترین عملکرد هستند.یکی دیگر از مزایای مکانیزاسیون، ایجاد رغبت و جذابیت برای انجام کار کشاورزی است که این کار با استفاده از کاهش سختی کار صورت گرفته است. در واقع کاهش سختی کار نه تنها در جذابیت کار کشاورزی و افزایش سرمایه گذاری در این بخش مؤثر است بلکه حتی در کیفیت و دقت عملیات و نیز بازده کار تأثیر به سزایی دارد. 

شاخص های مبنا 

الف) درجه مکانیزاسیون 

شاخصی است که کمیت را در مسائل مکانیزاسیون بررسی می کند و عبارت است از مقدار عملیات مکانیزه انجام شده به کل عملیات مکانیزه مورد نیاز و یا به عبارت دیگر نسبت سطحی که در آن عملیات مکانیزه مورد نیاز انجام شده به کل سطح می باشد. چنانچه بخواهیم از دید تخصصی به موضوع بنگریم، درجه مکانیزاسیون را می توان به صورت شاخصی کمی و کاملاً مشخص و نیز کمیتی قابل اندازه گیری و قابل مقایسه با سطوح مختلفی از درجات مکانیزاسیون در نظر گرفت. 

به عنوان مثال این شاخص برای مقایسه روند رشد مکانیزه هر نوع عملیات ماشینی در سال های مختلف و یا نیز برای مقایسه درجه مکانیزه عملیات مختلف با یکدیگر کاربردی به سزا دارد که در تجزیه و تحلیل علل و عوامل آنها و نیز یافتن راهکارهایی مناسب بسیار مؤثر خواهد بود. ذکر یک مثال، کمک بیشتری جهت درک این مسئله خواهد کرد: به عنوان مثال، چنانچه درجه مکانیزاسیون برای شخم جهت کشت گندم آبی ۱۷/۹۶ درصد و عملیات دیسک زنی ۶۲/۸۲ درصد و کودپاشی ۷/۴۴ درصد و ماله کشی ۱/۲۸ درصد و عملیات کاشت ۵۶ درصد باشد، این بدان مفهوم است که از مجموع کل سطوحی که در آن گندم آبی کشت می شود، ۱۷/۹۶ درصد آن به صورت مکانیزه شخم خورده، ۶۲/۸۲ درصد آن به صورت مکانیزه دیسک خورده، ۷۷/۴۴ درصد آن به صورت مکانیزه کودپاشی شده، ۱/۲۸ درصد آن به صورت مکانیزه ماله کشی شده و بالاخره ۵۶ درصد عملیات کشت گندم آبی به صورت مکانیزه بوده است.با دقت بیشتر به این مثال درمی یابیم که درجه مکانیزه عملیاتی که انرژی زیادتری می طلبند مانند شخم و دیسک نسبت به عملیاتی که انرژی کمتر ولی کنترل و دقت بیشتری می طلبند مانند بسیاری از عملیات داشت، بسیار بیشتر است و این به علت طاقت فرسا بودن عملیات انرژی خواه و صرفه اقتصادی بیشتر در انجام مکانیزه آنها و نیز وجود محدودیت زمانی بیشتر برای انجام آنهاست که سبب شده انجام آنها به ماشین واگذار شود. 

ب) سطح مکانیزاسیون 

این فاکتور، کیفیت را در مکانیزاسیون بررسی می کند و در واقع نسبت مجموع کل توان کششی موجود در کشور به مجموع کل سطح زمین های زراعی کشور است. 

ضریب تبدیل، ضرب در مجموع کل توانهای کششی موجود در کشور، تقسیم بر سطح زیر کشت، مساوی سطح مکانیزاسیون 

واحد سطح مکانیزاسیون غالباً به صورت اسب بخار بر هکتار می باشد.